Honderden jaren dijkophoging langs de Waal hebben een schat aan bodemvondsten opgeleverd. Eerder archeologisch onderzoek aan de Waaldijk tussen Wolferen en Sprok bracht een Romeinse weg met kanaal en een vroegmiddeleeuws skelet aan het licht. In de afgelopen week hebben de archeologen van RAAP de ophogingslagen van de dijk blootgelegd en zijn ze gestuit op funderingen van een voormalige herberg die tot in de 17e eeuw bij Wolferen aan de Waal heeft bestaan.
Waterschap Rivierenland laat delen van de Waaldijk tussen Wolferen en Sprok versterken zodat de dijk voor de toekomst voldoende veilig is. Daarvoor zijn langs de dijk diverse onderzoeken uitgevoerd, waaronder archeologisch onderzoek. In het gedeelte tussen Dodewaard en Andelst dat nu onder handen genomen wordt, schuift een deel van de Waaldijk enkele tientallen meters op, weg van de rivier. Het archeologisch onderzoek laat zien dat de dijk door de eeuwen heen ook al is opgeschoven. In het verleden lag hij nog meer richting de Waal.
Het afgraven en ontleden van de Waaldijk gaat laag voor laag en steeds meer van de dwarsdoorsnede van de dijk komt bloot te liggen. De verschillende kleilagen waarmee de voorgangers van de dijk in vorige eeuwen zijn opgehoogd, tekenen zich duidelijk af in het profiel. De oorsprong van de dijk gaat terug tot in de middeleeuwen. Vondsten van aardewerk maken duidelijk dat de oorspronkelijke dijk er in ieder geval al rond 1400 moet hebben gelegen. Deze middeleeuwse dijk was slechts zo’n zeven meter breed en twee meter hoog.
Herberg
Naast ophogingslagen van de dijk zijn in het opgravingsvlak funderingen van Herberg de Zwaan gevonden. De herberg stond in de 17e eeuw op een belangrijk punt aan de Waaldijk. Op historische kaarten staat deze ook als aanlegplaats van het voetveer naar Winssen aangegeven. Destijds stond de herberg binnendijks. Wanneer de Waaldijk in de 17e eeuw fors breder en hoger wordt gemaakt verdwijnt hij onder de dijk. De herberg werd gesloopt en verder landinwaarts opnieuw gebouwd. Daar blijft De Zwaan tot in de jaren ’90 van de vorige eeuw staan. De woonterp waar de herberg op gebouwd was, is nog altijd in het landschap herkenbaar. Naast de bakstenen van funderingen zijn ook diverse gebruiksvoorwerpen gevonden, zoals keukengerei, fraaie drinkglazen, tegels, munten en gespen.
De archeologen van RAAP doen al vanaf 2021 onderzoek bij de Waaldijk tussen Wolferen en Sprok in opdracht van de bouwcombinatie De Betuwse Waard, bestaande uit Ploegam, Dura Vermeer en GMB. Naast booronderzoek zijn er 150 proefsleuven en zijn op vijf locaties grotere opgravingen uitgevoerd. Eind april 2023 is het archeologische veldwerk afgerond.
