Kanon uit de 17e eeuw duikt op in de Valtherschans
In maart 2022 deed RAAP een archeologisch onderzoek naar resten van de Valtherschans in het Drentse dorp Valthe. Van het voormalige verdedigingswerk uit de Tachtigjarige oorlog is in het landschap niets meer te zien. Ondergronds zijn wel vondsten en sporen bewaard gebleven. Ko Lenting, archeoloog en projectleider bij RAAP ontdekte onder meer een compleet kanon uit de 17e eeuw.
Ko Lenting: “Iedere archeoloog heeft wel een verlanglijstje wat hij of zij het liefste zou willen aantreffen. Bovenaan mijn lijstje stond een kanon. Ik heb ruim 40 jaar onderzoek uitgevoerd in diverse schansen en vestingen, waaronder Bourtange en Oudeschans, maar een kanon vinden was nog niet gebeurd. Wel trof ik honderden kanonskogel en duizenden musketkogels aan, maar nog nooit een compleet kanon. Mijn droom werd waarheid bij het archeologisch onderzoek in de Valtherschans in Drenthe”.
Valtherschans
De Valtherschans is in 1621 aangelegd ter bescherming van de Valtherdijk, een belangrijke verbindingsweg tussen Drenthe en Groningen. Hij werd in 1628 uitgebreid tot een redoute met twee vooruitstekende bastions. De schans is nu geheel verdwenen, maar Plaatselijk Belang Valthe wil het aardwerk weer in het landschap zichtbaar maken, naar een plattegrond uit 1628. Hierbij is RAAP Noord gevraagd om vooraf archeologisch onderzoek uit te voeren.
In 2016 is onderzoek gedaan om de ligging van de schans te bepalen. RAAP voerde daarvoor een booronderzoek uit, in combinatie met geofysisch onderzoek (grondradar) door Medusa. Daarbij werd een gedempte gracht in kaart gebracht. In maart 2022 deed RAAP een proefsleuven onderzoek. Zo is het juiste verloop van de gracht vastgesteld. Verder kon de breedte van de gracht en de diepte van de grachtbodem worden bepaald. Uit de vulling van de gracht is veel bouwmateriaal verzameld. Dat geeft een indicatie van waaruit de stenen barakken binnen de schans waren opgebouwd. Dat er veel in de gracht is gevist, blijkt wel uit de vele aangetroffen visloodjes.
Kanon
Net onder de bouwvoor in het talud van de gracht is een kanon aangetroffen. Het is een wonder dat het nog nooit door detectorzoekers is aangetroffen. Het gaat om een gietijzeren kanonsloop van 1,90 meter lang. Het kaliber kon door het roest nog niet bepaald worden, maar waarschijnlijk gaat het om een 3á4 ponder. Ondanks de dikke corrosie laag, heeft het object nog een harde kern zijn de ringen om het kanon nog goed zichtbaar.
Het kanon is een klein stuk veldgeschut dat oorspronkelijk op een vestingaffuit heeft gestaan en gemakkelijk bij troepentransport mee genomen kon worden. Bij oorlogsdreigingen, zoals tijdens de 80-jarige oorlog (1568-1648) en de Bisschoppelijke oorlogen van Bommen Berend in 1665 en 1672 werd de schans in opperste paraatheid gebracht. Op de wallen werden enkele kanonnen geplaatst. Voor zover bekend is de schans niet echt onder vuur genomen. Mogelijk heeft het aangetroffen kanon een mankement gehad, waardoor het niet meer bruikbaar was en werd achtergelaten.
Conservering
De conservering van het kanon is een kostbare aangelegenheid waar de opdrachtgever niet op had gerekend. Daarom neemt de provincie Drenthe de regie en de kosten om het kanon te behandelen over. Er wordt nog gekeken of het mogelijk is om het kanon later weer naar Valthe te krijgen.
De uitwerking van het onderzoek naar de Valtherschans is nog bezig. Het onderzoekrapport zal naar verwachting gereed zijn in het najaar van 2022.
Vragen over dit project?
Ko Lenting, projectleider archeologie RAAP Noord-Nederland, Tel 0512-589140