Opgraving
Op een kaart uit 1610 is weliswaar een molen getekend aan het Kanaalpad langs de Oude Vliet in Rijnsburg. Toch was het lang onduidelijk of op die plek in de wijk De Horn wel een molen had gestaan. Archeologisch onderzoek bracht uiteindelijk uitkomst. Na proefsleuvenonderzoek in 2005 en 2017 is de molenplaats van ‘De Vlinder’, zoals de molen heette, eind 2018 opgegraven. De gemeente Katwijk wilde deze historische plek namelijk beleefbaar maken in de nieuwbouwwijk. Omdat de molenresten tijdens de inrichting beschadigd konden raken, volgde eerst een opgraving. RAAP voerde deze uit voor Parklaan landschapsarchitecten.
Grondzeiler
‘De Vlinder’ was een korenmolen die rond 1700 werd gebouwd: een 14 meter hoge grondzeiler met bovenkruier. De wieken van dit type molen komen tot net boven de grond. Ze stonden vooral op plekken met veel wind. De ruim 24 meter lange wieken waren door de draaibare kap op de wind te zetten. In 1935 werd de molen afgebroken, nadat een poging van de Vereniging De Hollandsche Molen om hem te behouden, helaas was mislukt.
Voorganger
Het bijzondere van deze molenplaats is dat er vóór De Vlinder een andere molen heeft gestaan. De oudste schriftelijke gegevens over deze voorganger gaan terug tot een transportakte uit 1584. Dit was een houten standerdmolen, een korenmolen die op vier stiepen of grote funderingsblokken stond. Rond 1700 is deze molen afgebrand, waarna de stenen De Vlinder werd gebouwd met een molenaarswoning ertegenover.
Hergebruik
Uit het archeologisch onderzoek bleek dat de opgegraven cirkelvormige fundering een combinatie was van de twee molens. De stiepen van de oudste molen zijn een onderdeel van de robuuste bakstenen fundering van de nieuwe molen De Vlinder. Verder bleek de onderste laag van de stiepen uit kloostermoppen te bestaan. Mogelijk waren die stenen afkomstig van de Abdij van Rijnsburg die rond 1575 werd afgebroken. Bij de sloop hebben ze de fundamenten waarschijnlijk laten zitten omdat die te zwaar waren.
Molensteen
De opgraving bracht stukken molensteen van beide molens aan het licht. De molensteen van De Vlinder, gevonden in de Vliet, ligt nu op het pleintje in de nieuwbouwwijk. Die van de oudste molen ligt in het Provinciale Archeologisch Depot in Hazerswoude. De stenen zijn gebruikt om graan te malen. Dat werd waarschijnlijk via boten over de Vliet aangevoerd en na het malen verkocht aan bakkers uit Rijnsburg en omstreken.
Impressie
De molenresten hebben een speciale waarde door de schilderijen van de Franse impressionistische schilder Claude Monet. Hij schilderde De Vlinder in 1886 twee keer. Zijn schilderijen hangen in het Musee d’Orsay in Parijs en het Van Gogh Museum in Amsterdam. Monet kwam regelmatig naar Nederland om inspiratie op te doen en de bloemenvelden, waar ook molens tussen stonden, waren voor hem een favoriet onderwerp.
3D-model
RAAP heeft de molenfundamenten met de Structure-from-Motion techniek in 3D gefotografeerd. Van de resten zijn rondom, vanuit zoveel mogelijk verschillende standpunten foto’s gemaakt. Via speciale software is uit de overlap in de foto’s een 3D-model gegenereerd. Vooral bij opgravingen van complexe structuren is dit een waardevolle techniek om deze snel en nauwkeurig te documenteren.
Molenplein
Landschapsarchitecten van Parklaan realiseerden een ‘molenplein’ op de plek van de oude fundamenten. De fundamenten zijn ook nog te zien. De betonnen zitrand geeft de plattegrond van De Vlinder aan en wordt onderbroken door een nieuwe molenmuur met eenzelfde steenverband, kleur en helling als de voormalige molen. De bestrating geeft de stiepen van de eerste molen en de funderingsring van de tweede molen weer. Rond het plein staan granen en korenbloemen, en bij het pad ernaartoe planten die refereren naar bloemenvelden die kenmerkend waren voor dit gebied.
Projectleider RAAP
Ivar Schute: T 071-5768118 | E i.schute@raap.nl
Schilderij van Claude Monet. Hij schilderde De Vlinder in 1886 twee keer
Informatiebord
In maart 2020 is er een informatiepaneel over de molenplaats onthuld
Film
Video over de opgraving van de molenplaats