Resten van dodenkronen gevonden bij archeologisch onderzoek Kloosterhof Horst

Vanwege grondwerkzaamheden voor de nieuwbouw van supermarkt Jan Linders in Horst aan de Maas heeft RAAP een archeologische waarneming aan het Kloosterhof uitgevoerd. De werkzaamheden vonden voor een deel plaats op het voormalige kerkhof rond de St. Lambertuskerk. Zoals verwacht werden daarbij vele botresten gevonden. Bijzonder zijn de resten van twee schedels met – zeer waarschijnlijk – zogenoemde dodenkronen. 

Dodenkroon 

Op twee opgegraven schedels is een groene aanslag aangetroffen. Een van de schedels was van een vrouw die op het moment van overlijden 23 tot ruim 40 jaar oud was. Op een ander schedelfragment zijn naast de groene aanslag ook kleine fragmenten metaal en organisch materiaal gevonden. Van dit schedelfragment kon het geslacht niet bepaald worden. Uit nader onderzoek blijkt dat deze resten vrijwel zeker verband houden met een zogenaamde doden- of maagdenkroon. Dergelijke kransen bestonden uit bloemen en blaadjes van sierlijk gekruld metalen draad (koperdraad), versierd met glaskralen, textiel en pailletten. Ongehuwde overleden vrouwen en jonge jongens werden soms met zo’n krans op het hoofd begraven. 

Foto’s: Drie schedelfragmenten met groene aanslag van een dodenkrroon, gevonden in 2021 in Horst aan de Maas. 

Symboliek 

Dodenkronen komen voort uit de Christelijke opvatting dat elk mens gehuwd moest zijn. Ze werden ook in verband gebracht met maagdelijkheid. Als men tijdens het leven niet huwde, bijvoorbeeld door een vroege dood, diende dit na het overlijden te worden ‘hersteld’. De symboliek ‘bruid van Christus’ speelde hierbij een rol. Een ongehuwde werd na het overlijden de symbolische bruid van Christus. Het gebruik van dodenkronen is in historische bronnen gedocumenteerd vanaf de 16e eeuw. Afgaande op de periode waarin het kerkhof in Horst in gebruik was, dateren de schedels uit de periode van de 16e eeuw tot 1869. In dat jaar werd het kerkhof namelijk gesloten.

Dodenkroon uit Didam 

In 2013 deed RAAP archeologisch onderzoek rond de Mariakerk in Didam en daarbij werd eveneens een schedel met resten van een dodenkroon gevonden. Deze schedel van een overleden meisje is gerestaureerd (door Restaura) en geeft een indruk hoe een dodenkroon eruit zag (RAAP-rapport 2749, Oude besjes en ‘schone’ bruiden begraven onder de ‘Diemse’ toren. Archeologische inspectie rond de Mariakerk te Didam, gemeente Montferland 2013).