Sporen van Romeinse begraafplaats en militaire stad - RAAP Archeologie | Cultuurhistorie

Sporen van Romeinse begraafplaats en militaire stad blootgelegd rond Museum Kam in Nijmegen

In de tuin van het Nijmeegse Museum Kam zijn tijdens een archeologische opgraving sporen gevonden van een Romeinse begraafplaats uit 10-70 na Christus. Ook zijn er sporen gevonden van de militaire stad rond het kamp van het 10e legioen uit 71-105 na Christus. Dit legioen werd opgericht door Julius Caesar en is de bekendste militaire basiseenheid van het Romeinse leger van Nederland. De opgraving is uitgevoerd in maart en april 2021 door RAAP in opdracht van provincie Gelderland.

De opgraving was nodig vanwege de renovatie van het museumgebouw, waarvan de provincie sinds 1987 eigenaar is. Hierbij wordt het bestaande gebouw aangepast aan de duurzame eisen van deze tijd, onder andere door de aanleg van een aardwarmtesysteem. Daarnaast komt er een nieuw entreegebouw en wordt de tuin opnieuw ingericht. Vanwege belangrijke Romeinse sporen en vondsten in de bodem maakt het museumterrein deel uit van de archeologische bufferzone die hoort bij de nominatie voor UNESCO werelderfgoed van de Limes op de Hunerberg.

Grafveld op museumterrein

Dat op het terrein van het museum in de 1^e eeuw na Chr. een Romeins grafveld lag, was al bekend sinds 1883. De Rotterdamse staalhandelaar Gerard Kam kocht dit stuk grond aan en liet rond 1904 de bodem systematisch doorgraven om de inhoud van de Romeinse graven te kunnen toevoegen aan zijn verzameling Romeinse oudheden. Hij woonde in een villa aan de Berg en Dalseweg. Toen de collectie te groot werd voor het koetshuis bij zijn villa, liet hij hiervoor een speciaal museumgebouw optrekken, dat voltooid werd in 1922. Kam wist 2.500 Romeinse bijgiften uit het Romeinse grafveld toe te voegen aan zijn verzameling, die hij naliet aan het Rijk.

Rijk gevulde Romeinse graven

De verrassing was groot toen bleek dat in de voortuin van Museum Kam nog niet alles was opgegraven. De archeologen van RAAP vonden vijf intacte Romeinse graven tussen en onder de zoeksleuven uit 1904. Een van de graven hoort tot de rijkst bekende grafkuilen uit de begraafplaats: hierin stonden 12 stukken aardewerk, waarvan de grootste pot is gebruikt als urn. De rest van de inventaris bestond uit een olielamp, drie borden, twee bakjes, drie kruiken en twee bekers. De locatie van ijzeren spijkers verraadt dat de grafgiften in een houten kist waren geplaatst.

Het rijkgevulde graf hoort bij de laatste gebruiksfase van het grafveld, tussen 40 en 70 na Chr. De begraafplaats was ongeveer 1,5 ha groot. Deze strekte zich uit van de versterking op het Trajanusplein tot het (voormalige) legioenskamp uit de tijd van keizer Augustus op de Hunerberg. Waarschijnlijk zijn hier de bewoners bijgezet van de grote burgerlijke nederzetting Oppidum Batavorum, die rond het Valkhof lag. Volgens een recente schatting zijn in het grafveld 1500-2000 personen begraven. Dit aantal is echter mede gebaseerd op de hoeveelheid bijgiften in de collectie van Museum Kam. Nu blijkt dat de graverijen uit het begin van de 20^e eeuw veel minder uitputtend waren dan gedacht, is de schatting van de bevolkingsgrootte aan herziening toe.

Vondsten van burgerlijke nederzetting

De recente opgravingen hebben verder talrijke bewoningssporen en vondsten opgeleverd van de burgerlijke nederzetting die hoorde bij het kamp van het Legio X Gemina, het 10^e legioen. Het stenen legioensfort stond 500 m oostelijk van Museum Kam, op het hoogste punt van de Hunerberg. De bijbehorende militaire stad of canabae legionis strekte zich aan drie zijden rond het fort uit en had een omvang van minstens 100 ha. Dit werd bevolkt door ambachtslieden, handelaren en de gezinnen van de soldaten. De canabae omvatte naast hout-leembouw ook huizen met een stenen fundering en daarnaast onder meer badhuizen, een herberg, een amfitheater en een grote markthal.

Godenbeeldje

De nederzetting heeft in ieder geval bestaan tussen 71 en 105 na Chr. De canabae is over de oudere begraafplaats heen gebouwd. De nieuwe opgraving In de tuin van Museum Kam heeft sporen opgeleverd van minstens één langgerekt gebouw dat opgetrokken was van hout en leem. Een bijzondere vondst die waarschijnlijk uit de tijd van het tiende legioen stamt, is een bronzen kopje van een godenbeeldje. Het gaat om een inheemse god die door de Romeinen gelijkgesteld werd aan Mercurius, de god van de handel en het reizen. Voorstellingen van dergelijke Romeinse interpretaties van inheemse goden zijn uiterst zeldzaam.

Nykm3 - Romeins graf in Nijmegen by RAAP on Sketchfab