Archeologisch rapport bewijst locatie Schans Lammen in Leiden
Tijdens de jaarlijkse hutspotlunch van de gemeente Leiden, afgelopen 4 oktober, is het archeologische rapport over het onderzoek naar Schans Lammen gepresenteerd. Gedeputeerde Frederik Zevenbergen van de provincie Zuid-Holland overhandigde de resultaten van de archeologische zoektocht naar Schans Lammen aan de Leidse burgemeester Henri Lenferink. Op basis van alle aanwijzingen uit het archeologische onderzoek is nu bekend waar Schans Lammen lag. Schans Lammen is dé plek waar volgens de legende de hutspot werd gevonden en het ontzet van Leiden tijdens de Tachtigjarige Oorlog begon.
In tegenstelling tot wat veel Leidenaren denken lag de Lammenschans, of ‘Schans Lammen’, niet op de plek waar het beeld van Cornelis Joppensz staat, oftewel voor Station Lammenschans. Uit onderzoek voor het project RijnlandRoute, uitgevoerd door RAAP, is gebleken dat de restanten ervan onder de huidige Europaweg en Lammebrug bewaard zijn gebleven. Naar de exacte locatie van Schans Lammen was tot voor kort niet eerder gericht archeologisch onderzoek gedaan. In 2017 startte de Leidenaar Sjaak van de Geijn met medewerking van RAAP een fondsenwerving en crowdfunding voor de financiering van de zoektocht naar Schans Lammen. Aangezien de zoektocht plaatsvindt in het projectgebied van de RijnlandRoute steunde de RijnlandRoute, samen met verschillende fondsen, de zoektocht naar Schans Lammen.
Archeologisch onderzoek
Naar aanleiding van eerder historische bronnenonderzoek en booronderzoek, uitgevoerd door RAAP in 2018 en 2019, is eind 2020 op de meest kansrijke plek voor de schans een enkele meters diepe proefsleuf gegraven. In de proefsleuf werd een noord-zuid georiënteerd spoor (waarschijnlijk een watergang) aangetroffen, waarvan is vastgesteld dat de onderste vulling in de 16e eeuw is ontstaan. Deze datering is gebaseerd op diverse vondsten, waaronder veel aardewerk. Er is bouwpuin in gestort, waarna de watergang later (in de 17e of 18e eeuw) verder opgevuld is geraakt. De sloot had een sterk humeuze vulling met archeologisch puin, maar bijvoorbeeld ook schelp en visresten. Het kan een brede sloot zijn geweest, maar de oriëntatie ervan past niet in de verkavelingsrichting. Op basis van alle aanwijzingen tezamen kan gesteld worden dat het zeer waarschijnlijk een grachtrestant van Schans Lammen betreft.
Schans Lammen
Schans Lammen is een historische locatie die bij de Leidenaren tot de verbeelding spreekt. Vanaf dit Spaanse verdedigingswerk even buiten Leiden trokken de Watergeuzen tijdens het beleg van Leiden (1573-1574) de stad in, nadat de Spaanse belegeraars waren vertrokken. Volgens de legende is Schans Lammen ook de plek waar Cornelis Joppenszoon, een Nederlandse weesjongen, op 3 oktober 1574 als eerste ontdekte dat de Spanjaarden vertrokken waren. Daar zou hij een dampende pot hutspot (oorspronkelijk een Spaans gerecht van wortelen, uien en pastinaken) gevonden hebben, die door de vluchtende Spanjaarden was achtergelaten. Hij zou deze teruggebracht hebben naar de stad. Later die dag arriveerden de Watergeuzen met wittebrood en haring. Ter herinnering aan het ontzet van Leiden is het sindsdien traditie in Leiden om elk jaar op 3 oktober hutspot en wittebrood met haring op tafel te zetten.
