Op een akker in het Limburgse Echt hebben archeologen een laat-Romeinse goudschat ontdekt. De schat, die uit Romeinse gouden en zilveren munten en voorwerpen bestaat, is bewust begraven in het begin van de 5e eeuw. De vondst illustreert de afbrokkelende macht van de Romeinen in ons land.
De ontdekking van de goudschat gaat terug tot 1990, toen landbouwer Ger Boonen op zijn land in Peij-Echt twee gouden munten vond. Een daarvan liet hij uit zijn handen vallen en kon hij niet meer terugvinden, de andere bewaarde hij thuis. Begin 2014 ging de grondeigenaar met een metaaldetector terug naar de vondstplek. Hij vond opnieuw vijf gouden munten en meldde de vondst aan een amateurarcheoloog die vervolgens Jan Roymans, projectleider bij RAAP, waarschuwde. Roymans deed met enkele amateurarcheologen verder onderzoek en vond opnieuw vijf munten, een gouden ring en stukken van verknipte zilveren schalen. Jan lichtte zijn broer Nico Roymans in, hoogleraar aan de Vrije Universiteit en bezig met onderzoek naar de laat-Romeinse tijd. Daarna werd in samenwerking met de Vrije Universiteit en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ter plekke een verkennende opgraving uitgevoerd, om eventuele nog niet ontdekte delen van de schat te onderzoeken en te bergen en om de context van de schatvondst te bepalen. Daarbij hebben de onderzoekers geen bodemsporen gevonden maar wel een fragment van een zilveren schaal.
Complete schat
De goudschat is compleet geborgen en bestaat uit 12 gouden munten (solidi), een gouden ring, een zilverbaar en 9 stukken verknipt en verbogen zilver afkomstig van diverse stukken vaatwerk, waaronder 3 grote borden. Een van de schalen is van exceptionele kwaliteit.
De jongste munten zijn geslagen door keizer Constantijn III (407-411). Deze munten zijn vrijwel stempelfris, wat betekent dat de schat kort na 411 zal zijn begraven. Op de vondstlocatie, een onbewoonde plek aan het uiteinde van een landtong omgeven door drassige laagten, zijn geen andere sporen uit de laat-Romeinse tijd gevonden. Dat duidt er op dat er in die tijd geen mensen in de directe omgeving van de schat woonden. De schat zal destijds bewust zijn begraven, uit veiligheidsoverwegingen in een crisissituatie, uit religieuze overwegingen, of – beter nog – een combinatie van beide.
In het begin van de 5e eeuw heerste er politieke en militaire chaos en het Romeinse rijk stond op instorten. Vandalen, Alanen en Sueven viellen ons land binnen. Constantijn III, keizer sinds 408, had de grootste moeite de Romeinse Rijngrens te verdedigen tegen de Germaanse indringers. Geschiedschrijvers berichten ons dat de keizer de indringers voor zich trachtte te winnen door met de geldbuidel te zwaaien en allianties te sluiten. Hij kocht daarmee hun militaire steun en gebruikte deze voor de verdediging van de grenszone.
De begraver van de schat van Peij zou dan een Germaanse officier in Romeinse dienst uit het netwerk van Constantijn III geweest kunnen zijn. Het goud en zilver zou hij verkregen kunnen hebben als beloning voor zijn diensten.
Hakzilver
De schat van Peij is uniek in zijn combinatie van gouden munten en zogeheten hakzilver. Het hakzilver is afkomstig van diverse stukken vaatwerk, waaronder zeker drie verschillende schalen. De kostbare zilveren schalen werden in stukjes geknipt om als betaalmiddel te dienen. Een van de zilveren borden is van exceptionele kwaliteit en behoort tot het beste dat in het Laat-Romeinse rijk vervaardigd werd. Op het teruggevonden randfragment staat een verguld paardje met ruiter gegraveerd.
Hakzilver weerspiegelt de economische en militaire crisis van het Laat-Romeinse rijk. In deze context ontwikkelde zich de praktijk om kostbaar vaatwerk te verknippen ter betaling van Germaanse soldaten, voor wie uiteindelijk alleen de zilverwaarde telde.
Presentatie
De goudschat is op 25 april 2014 gepresenteerd tijdens een persconferentie in het Limburgs Museum in Venlo. Het is de eerste goed gedocumenteerde en complete laat-Romeinse goudschat van Nederland en een bewijs van de ultieme poging van de Romeinen om de ondergang van hun gezag te keren. Vanaf 3 mei is de goudschat in het Limburgs Museum in Venlo. te zien als onderdeel van de vernieuwde vaste presentatie ‘Van Neanderthaler tot stedeling’. De plek waar de schat gevonden is, ligt langs het Pieterpad en op initiatief van de heemkundekring, de gemeente en RAAP komt daar in het najaar 2014 een kunstwerk.