Verborgen aan de voet van
kasteelruïne Nijenbeek
Toen archeoloog Jasper Tuinstra tijdens een opgraving bij kasteelruïne Nijenbeek in Voorst een stuk metaal vond, was niet meteen duidelijk wat het was. Hij probeerde de vondst wat schoner te maken en zo kwamen de letters NIENBEKE tevoorschijn en was de link met Nijenbeek snel gelegd. Het bleek uiteindelijk te gaan om een unieke zegelstempel uit de 13e eeuw: de stempel van ridder Dirck van Nijenbeek, destijds de eigenaar en mogelijk zelfs stichter van kasteel Nijenbeek.
Het archeologisch onderzoek dat RAAP in 2018 bij de kasteelruïne Nijenbeek uitvoerde, gebeurde in opdracht van de eigenaresse Barones van Lynden. Het onderzoek was nodig vanwege plannen om een gracht rond de ruïne, in de uiterwaarden van de IJssel aan te leggen. Bij de opgraving kwamen vondsten uit de 13e tot 19e eeuw aan het licht en aan de voet van de kasteelruïne bleek een zegelstempel verborgen te liggen, 6 cm in doorsnede en gemaakt van een koper-brons legering.
Zulke zegelstempels dienden om oorkondes rechtsgeldig maken en brieven, kistjes etc. te sluiten. Het was onmogelijk om die nog te openen zonder de zegel te verbreken. De tekst op de zegelstempel luidt: S.DNI TH.MILICI DE.NIENBEKE, voluit S.DomiNI THeodorus.MILICI (zegel van heer Dirck ridder van Nijenbeek). Zegelstempels worden zelden gevonden bij archeologisch onderzoek. Dat dit exemplaar van Dirck van Nijenbeek is aangetroffen in de gracht van het naar hem vernoemde kasteel, maakt de vondst uniek.
Twee oorkondes
Na uitvoerig historisch onderzoek zijn twee oorkondes ontdekt die te koppelen zijn aan Dirck van Nijenbeek. Een huwelijksakte uit 1286 waarbij Dirck een van de getuigen was en een document over de verpachting van Gelderland aan de graaf van Vlaanderen in 1290. Beide oorkondes zijn ‘bezegeld’ met de zegelstempel van Dirck van Nijenbeek. De stempel op de huwelijksakte bevat ook een afdruk van de contrazegel – die helaas niet gevonden is. Op de contrazegel is te lezen: SECRET ‘THIDER’, voluit Secretum Thiderici (geheim van Theodoricus of Dirck). Het is zeer zeldzaam dat historische bronnen zo rechtstreeks te koppelen zijn aan een archeologische vondst.
Na de dood van Dirck van Nijenbeek (1232-1296) is de zegelstempel met opzet stukgeslagen en bij het kasteel weggegooid. Dat is bewust gedaan om te voorkomen dat iemand anders in naam van Dirck aktes of brieven kon bezegelen.
Projectleider RAAP Jasper Tuinstra
T 0575-567876 | E j.tuinstra@raap.nl
