Erfgoedatlas Gemeente Nunspeet
In opdracht van de gemeente Nunspeet heeft een team van deskundigen uit de monumentenzorg, archeologie en historisch landschap de geheimen van de Veluwe ontrafeld en een ‘Erfgoedatlas Gemeente Nunspeet’ samengesteld. Ook diverse medewerkers van RAAP hebben meegewerkt aan deze monumentale atlas over het erfgoed van Nunspeet.
De uitgestrekte bos- en heidegebieden van de Veluwe vormen een van de grootste onbewoonde gebieden van West-Europa. Dat is niet altijd zo geweest. In de prehistorie woonden er juist relatief veel mensen. In de Veluwse zandgrond zijn talloze vondsten gedaan die getuigen van de prehistorische jagers en boeren. Uitputting van de toch al arme zandgrond door ontbossing was al in de prehistorie de eerste aanzet tot ontvolking van grote delen van de Veluwe.
In de gemeente Nunspeet zijn alle Veluwse landschappen vertegenwoordigd, en de Erfgoedatlas van Nunspeet brengt de boeiende landschapsgeschiedenis in kaart. De atlas laat zien hoe dorpen als Elspeet en Vierhouten eeuwenlang minieme bewoonbare eilanden waren, omgeven door ‘woeste gronden’. De atlas schetst hoe prehistorische oerbossen plaats maakten voor heide, die door overbegrazing in de Middeleeuwen veranderden in de grootste woestijnen van West-Europa. Maar ook hoe oude bossen dankzij het beheer van middeleeuwse maalschappen tot vandaag konden blijven bestaan.
Het bijna lege Veluwse landschap kwam vanaf de negentiende eeuw weer in trek. Arme paupers en dagloners vestigden zich in hutten op de heide en aan de rand van het stuifzand. Tegelijkertijd ontdekten schrijvers de woestheid van de Veluwe. Schilders legden het landschap en de schamele boerderijtjes van de bewoners vast. Nunspeet werd een van de toonaangevende schilderdorpen van Nederland. In het kielzog van de schilders verschenen de eerste toeristen, die logeerden in hotels, pensions en op de eerste campings van Nederland. Bemiddelde renteniers en industriëlen bouwden riante landhuizen, legden landgoederen aan en vestigden de eerste industrie.
In de Eerste Wereldoorlog herbergde de gemeente een immens vluchtelingenkamp voor Belgen, in de Tweede Wereldoorlog lagen er in de afgelegen bossen onderduikersholen, en in de Koude Oorlog bood de heide plaats voor oefenterreinen en een reusachtige kazerne. De resten ervan zijn, net als die van de prehistorische boeren, weer opgegaan in de natuur.
De atlas is het resultaat van het werk van aardkundigen, archeologen, historisch-geografen en historisch bouwkundigen en van de enthousiaste medewerking van bewoners van de vier Nunspeetse kernen: Vierhouten, Elspeet, Nunspeet en Hulshorst. Behalve unieke kaarten, foto’s en illustraties, bevat de atlas een prachtige collectie schilderijen uit de bloeitijd van schildersdorp Nunspeet.
De Erfgoedatlas Nunspeet is verkrijgbaar bij de boekhandel en in de webwinkel van uitgeverij Waanders & De Kunst
Erfgoedatlas Gemeente Nunspeet, Veluws landschap, historie en bewoners is een uitgave in samenwerking met de Gemeente Nunspeet.
Auteurs: Jan Neefjes, Hans Bleumink (Bureau Overland) | Vormgeving: Daniël Loos (RAAP) | Cartografie: Steven van der Veen (RAAP)
Uitgever: Uitgeverij Waanders & de Kunst | 264 pagina’s | 29,5 x 38 cm | 225 illustraties in kleur en zwart-wit | ISBN 978 94 6262 058 2